Rozporządzenie REACH w praktyce działania każdego przedsiębiorcy

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1907/2006 dotyczące bezpiecznego stosowania chemikaliów poprzez ich rejestrację i ocenę oraz w niektórych przypadkach udzielanie zezwoleń, ograniczenia handlu i stosowania niektórych chemikaliów, weszło w życie 1 czerwca 2007 roku.

W powszechnym odbiorze dotyczy ono wyłącznie podmiotów, które zajmują się produkcją, importem, przetwarzaniem i dystrybucją środków chemicznych. Pogląd ten jest prawdziwy w odniesieniu tylko do części wymogów, o których mowa w Rozporządzeniu. Faktycznie, rejestracji substancji w postaci własnej, jako składników mieszanin oraz w niektórych przypadkach w wyrobach, dokonać mają producenci i importerzy substancji chemicznych. I bardzo często są to wyspecjalizowane przedsiębiorstwa z branży chemicznej lub zajmujące się handlem i dystrybucją chemikaliów.Ale czy tylko? Nie każdy przedsiębiorca zdaje sobie sprawę, że kupując na potrzeby produkcji czy utrzymania/konserwacji urządzeń (wyłącznie na terenie swojego zakładu) różnego rodzaju substancje lub mieszaniny poza obszarem Unii Europejskiej (oraz Norwegii, Lichtensteinu i Islandii) staje się importerem substancji chemicznych. Ewentualny obowiązek rejestracji takich substancji wystąpi, jeśli ich ilość (w postaci własnej, ale też jako składników mieszanin) przekroczy 1 tonę rocznie. Przy czym limit ten dotyczy każdej z substancji oddzielnie. I w tym momencie nie ma znaczenia, że taki przedsiębiorca nie zajmuje się profesjonalnie produkcją czy dystrybucją chemikaliów. Obowiązek rejestracji substancji staje się dla niego wymogiem prawnym.

Rozporządzenie REACH to jednak nie tylko rejestracja substancji chemicznych. Dla znacznej liczby substancji Rozporządzenie wprowadziło ograniczenia stosowania. W Załączniku XVII do Rozporządzenia mamy listę substancji z ograniczeniami, z którą to listą powinien zapoznać się każdy przedsiębiorca. Dla przykładu – zgodnie z załącznikiem XVII do Rozporządzenia – metanol nie może być wprowadzany do obrotu do powszechnej sprzedaży po dniu 9 maja 2019 r. w płynach do spryskiwaczy szyb samochodowych lub do odmrażania szyb samochodowych, w stężeniu równym lub większym niż 0,6 % masowo. Takich ograniczeń we wspomnianym załączniku jest kilka tysięcy.

Zgodnie z Rozporządzeniem, zidentyfikowane zostały także tzw. substancje wzbudzające szczególne obawy (SVHC), czyli przede wszystkim substancje rakotwórcze, mutagenne, szkodliwie działające na rozrodczość. Docelowo substancje te mają być wycofywane z obrotu i powinny być zastępowane substancjami alternatywnymi o niższej szkodliwości. Obecnie tego rodzaju substancje znajdujące się w Załączniku XIV do Rozporządzenia podlegają procedurze udzielania zezwoleń – czyli chcąc stosować tego rodzaju substancję należy uzyskać odstępstwo od zakazu udzielone przez Komisję Europejską. Aktualnie procedurze tej podlega ponad 50 substancji, ale lista jest stale uzupełniana.

Kolejnym obowiązkiem wynikającym z Rozporządzenia REACH, ale obowiązującym wszystkich przedsiębiorców, niezależnie od branży, jest obowiązek informowania swoich odbiorców, że w wyrobie wprowadzanym na rynek znajduje się substancja SHVC – przy czym bierzemy tutaj pod uwagę zarówno substancje włączone do Załącznika XIV, jak też substancje z listy kandydackiej do włączenia do tego załącznika, których jest już kilkaset. Każdy wprowadzający jakikolwiek wyrób na rynek (meble, ubrania, zabawki, sprzęt elektryczny i elektroniczny itp.) ma obowiązek poinformowania odbiorców, że w składzie wyrobu znajduje się substancja SVHC, jeśli jej stężenie przekracza 0,1 % masowego.

Dodatkowo, od 6 stycznia 2021 roku pojawił się dodatkowy obowiązek zarejestrowania wyrobu, w składzie którego znajduje się w stężeniu powyżej 0,1 % masowego substancja z listy kandydackiej do włączenia do Załącznika XIV. Rejestracji dokonuje się w bazie SCIP na stronie Europejskiej Agencji Chemikaliów. Obowiązek ten jest obowiązkiem powszechnym i dotyczy każdego przedsiębiorcy wprowadzającego jakiekolwiek wyroby na rynek, niezależnie czy jest on producentem, importerem czy producentem wyrobów.

Lista kandydacka uzupełniana jest kilka razy w roku i każdy przedsiębiorca ma obowiązek zapoznawać się z aktualizacjami, dokonywać przeglądu możliwości występowania nowo wprowadzonych na listę substancji w swoich wyrobach i jeśli one faktycznie się pojawią w wyrobie w stężeniu powyżej 0,1 % masowego, ma obowiązek poinformować odbiorców o takim fakcie nie później niż w ciągu 6 miesięcy od wprowadzenia substancji na listę kandydacką. Oraz rejestracji wyrobu albo aktualizacji rejestracji w bazie SCIP.

Wprowadzający na rynek UE sprzęt elektryczny i elektroniczny mają dodatkowy obowiązek – spełnienie wymagań dyrektywy 2011/65/UE w sprawie ograniczenia (stosowania niektórych) niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (RoHS). Implementacją dyrektywy do polskiego prawa jest Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie zasadniczych wymagań dotyczących ograniczenia stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Obecnie ograniczenia dotyczą 10 substancji chemicznych, których w jakimkolwiek elemencie jednorodnym sprzętu elektrycznego i elektronicznego nie może być więcej niż 0,1 % masowego (0,01 % masowego w przypadku kadmu). Ograniczenia te dotyczą nie tylko elementów typowo elektrycznych, elektronicznych czy przewodów, ale także materiału obudowy, śrub, nakrętek, podkładek, elementów konstrukcyjnych itp. Ograniczenia te de facto dotyczą więc nie tylko producentów sprzętu elektrycznego i elektronicznego, ale także ich dostawców, którzy produkują swoje wyroby nie zawsze kojarzące się ze sprzętem elektrycznym i elektronicznym.

Warto także wspomnieć o wynikającym z Rozporządzenia REACH obowiązku przekazywania informacji w łańcuchu dostaw. Obowiązek ten jest realizowany przy pomocy Karty Charakterystyki Substancji/Mieszaniny. W powszechnym odbiorze również ten obowiązek dotyczy wyłącznie produkujących, importujących i stosujących w swoich procesach substancje i mieszaniny chemiczne. I znów jest to tylko częściowo prawda. Owszem, każdy wprowadzający do obrotu substancję lub mieszaninę klasyfikowaną jako stwarzająca zagrożenie, albo mieszaninę nie klasyfikowaną jako stwarzającą zagrożenie, ale zawierającą w swoim składzie substancje tak klasyfikowane, substancje z listy kandydackiej do włączenia do Załącznika XIV oraz substancje, dla których zostały ustalone najwyższe dopuszczalne stężenia na stanowisku pracy, ma obowiązek sporządzić kartę charakterystyki takiej substancji lub mieszaniny. I powinien ją udostępniać w łańcuchu dostaw swoim odbiorcom, w języku urzędowym państwa, na terenie którego następuje wprowadzenie do obrotu. 

Obowiązki dotyczą jednak także drugiej strony. Każdy użytkownik substancji czy mieszaniny, dla której została opracowana karta charakterystyki, ma obowiązek pod rygorem odpowiedzialności prawnej, stosowania się do wymogów zawartych w karcie charakterystyki odnośnie warunków jej stosowania we własnej działalności (magazynowanie, transport, środki ochrony indywidualnej i zbiorowej itp.). Obowiązek ten dotyczy wszystkich substancji i mieszanin tak klasyfikowanych, używanych do celów przemysłowych i zawodowych (więc np. także niektórych środków czystości stosowanych w toaletach czy biurach).

 

Środki chemiczne stosowane są praktycznie w każdej działalności gospodarczej. I z tym stosowaniem związane są różnego rodzaju restrykcje, ograniczenia i obowiązki. Warto więc właściwie rozpoznać obowiązujące wymagania, wynikające przede wszystkim z Rozporządzenia REACH i aktów uzupełniających. Pozwoli to uniknąć ewentualnej odpowiedzialności finansowej lub nawet karnej, ale przede wszystkim pozwoli ograniczyć ryzyko związane ze stosowaniem substancji i ewentualnymi wypadkami. 

Właściwe zarządzanie chemikaliami niezbędne jest w każdej działalności, bez względu na jej wielkość i branżę.

Maciej O.
Trener SGP-Traninig&Consulting