• Facebook
  • LinkedIn
  • LinkedIn
Kultura bezpieczeństwa i higiena pracy

Kultura bezpieczeństwa i higiena pracy

Zgodnie z zapisem art. 207§2 kodeksu Pracy „pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy”. Na warunki pracy składają się różne czynniki związane z wykonywaniem pracy. W zależności od tego, jaki rodzaj działalności gospodarczej prowadzi dany pracodawca, towarzyszą temu zróżnicowane i o różnym nasileniu czynniki szkodliwe i niebezpieczne, które bezpośrednio mają wpływ na człowieka wykonującego pracę. Towarzyszący temu postęp technologiczny powoduje pojawianie się nowych, dotąd nieznanych zagrożeń. Obok zagrożeń technicznych coraz większe znaczenie mają zagrożenia społeczne związane z relacjami międzyludzkimi. Aby zapewnić bezpieczeństwo i ochronę przed zagrożeniami prowadzącymi do wypadków i chorób zawodowych należy odpowiednio utrzymywać balans pomiędzy koniecznym ryzykiem pracy a działaniami zapobiegającymi niekorzystnym wpływom środowiska pracy na pracownika. Kultura bezpieczeństwa i higieny pracy jako główne zadanie ma wspieranie organizacji w utrzymywaniu tego balansu. Świat widzi coraz wyraźniej potrzebę rozwijania i umacniania kultury bezpieczeństwa.

Czym jest kultura bezpieczeństwa pracy.
Kultura bezpieczeństwa i higieny pracy jest jednym z elementów ogólnej kultury bezpieczeństwa organizacji. Po raz pierwszy ten termin pojawił się w raporcie po katastrofie w elektrowni atomowej w Czarnobylu i był użyty przez Agencję Energii Atomowej. Dla kształtowania kultury bezpieczeństwa pracy niezbędne jest zrozumienie samego pojęcia bezpieczeństwa i higieny pracy. Bezpieczeństwo i higiena pracy to „stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku”. Są to kluczowe zagadnienia w każdym zakładzie pracy. Na bazie tej definicji można stwierdzić, że kultura bezpieczeństwa może być kształtowana w aspekcie różnych, zdefiniowanych grup społecznych: całe społeczeństwo, określona grupa ludzi (np. pracownicy danego zakładu pracy) lub pojedynczy człowiek. Kultura bezpieczeństwa obejmuje postawy, wartości, zwyczaje i normy zachowań wspólne dla wszystkich pracowników danego przedsiębiorstwa. Jej poziom w przedsiębiorstwie ma bezpośredni wpływ na postawę wszystkich pracowników wobec bhp, ich zaangażowanie i świadomość. Wysoki poziom kultury bezpieczeństwa często wynika z osobistego poczucia odpowiedzialności pracownika za bezpieczeństwo i ochronę zdrowia w trakcie wykonywania codziennych obowiązków służbowych. Podsumowując, kultura bezpieczeństwa pracy to ogół działań polegających na wdrożeniu organizacyjnych i między organizacyjnych praktyk, których głównym celem jest ochrona indywidualna pracownika i środowiska pracy. W innych ujęciach termin „kultura bezpieczeństwa” określa się jako:
•    stan świadomości pracowników na temat zagrożeń,
•    zaangażowanie firmy i jej pracowników w tworzenie bezpiecznych warunków pracy i stanowisk pracy,
•    zachowania i systemy wartości wpływające na stosunek do BHP,
•    poczucie bezpieczeństwa pracowników,
•    zgodność z obowiązującymi przepisami prawnymi w ramach BHP,
•    całościowe podejście do planowania, wdrażania, doskonalenia i kontroli działań w zakresie BHP.

Jak kształtować kulturę bezpieczeństwa pracy.
Kultura bezpieczeństwa w zakładach pracy jest kształtowana poprzez zaangażowanie wszystkich pracowników, pracę w grupach i poczucie przynależności do firmy oraz właściwą edukację. Jest integralną częścią zarządzania firmą, a także elementem budowy jej wizerunku. Wymiernym efektem wysokiej kultury bezpieczeństwa są zmniejszające się wskaźniki wypadkowości. Dla skutecznego kształtowania kultury bezpieczeństwa niezbędne są warunki, które należy spełnić:
•    zaangażowanie kierownictwa, które wyraża się przez opracowanie polityki BHP w przedsiębiorstwie, osobiste zainteresowanie i troskę o bezpieczeństwo pracowników, przestrzeganie przepisów BHP, traktowanie spraw bezpieczeństwa jako zadanie równie ważne dla przedsiębiorstwa jak zadanie produkcyjne,
•    motywowanie i wzmacnianie zachowań bezpiecznych, które jest realizowane przez przekonanie pracowników, że ich zachowanie i związany z nim wysiłek w procesie pracy prowadzi do bezpiecznego i efektywnego wykonania pracy oraz umożliwia osiągnięcie związanych z tym nagród, które dają możliwość zaspokojenia ich potrzeb,
•    uczestnictwo pracowników we wszystkich działaniach co umożliwia pracownikom wpływanie na decyzje podejmowane w procesie zarządzania przedsiębiorstwem,
•    zapewnienie otwartej komunikacji pomiędzy kierownictwem i pracownikami w zakresie BHP obejmującej systematyczne informowanie o zagrożeniach występujących w przedsiębiorstwie i środkach ochrony przeciwko tym zagrożeniom,
•    dogłębna analiza wypadków i innych zdarzeń (zdarzeń potencjalnie niebezpiecznych) w celu podjęcia odpowiednich działań profilaktycznych i zastosowania właściwych środków zapobiegawczych,
•    odpowiedni poziom edukacji z zakresu BHP, który wynika z prowadzonych szkoleń oraz ćwiczeń umiejętności praktycznych dostosowanych do rodzaju prowadzonej pracy oraz potrzeb pracowników,
•    klimat bezpieczeństwa, który jest najbardziej podkreślanym i widocznym dla innych pracowników stosunek do bezpieczeństwa, jego postrzeganie i stosowanie pewnych określonych zachowań,
•    współpraca między pracownikami jako element konieczny do prawidłowego funkcjonowania każdego zespołu.
Szczególną uwagę należy zwrócić na następujące elementy:
•    środowisko fizyczne pracy – środki techniczne (tj. narzędzia, maszyny, oprzyrządowanie) oraz organizacja pracy,
•    zachowanie pracowników – przestrzeganie przepisów i zasad BHP, współpraca, przekazywanie informacji, zgłaszanie pomysłów podnoszących poziom bezpieczeństwa jako troska o bezpieczeństwo),
•    cechy osobiste pracowników – wiedza, umiejętności, motywacja.
Kształtowanie kultury bezpieczeństwa pracy musi być procesem ciągłym, rozłożonym w czasie. Nie mogą to być jednorazowe, krótkotrwałe akcje. Nie można także w sposób wybiórczy traktować zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy. Wtedy takie postępowanie jest działaniem „płytkim”, które może przynieść wymierny pozytywny efekt, ale na bardzo krótki czas. Nie zakorzeni się głębiej w świadomości i kulturze pracowników i z całą pewnością nie zostanie zauważona przez nowozatrudnionych pracowników.
Kształtowanie kultury bezpieczeństwa i zrozumienie jak jest ona ważna w przedsiębiorstwach obrazuje krzywa zależności pomiędzy kulturą bezpieczeństwa a wskaźnikiem wypadkowości, zwana krzywą Bradleya. Krzywa ta wyróżnia czynniki mające wpływ na poziom kultury bezpieczeństwa: reaktywny, zależny, niezależny i współzależny (powiązany).

Krzywa Bradleya - Kulturabezpieczeństwa i higieny pracy
 
Diagram podzielony jest na cztery główne obszary. W poszczególnych obszarach znajdują się zaobserwowane czynniki.
Na etapie reaktywnym wszyscy pracownicy znają przepisy i zasady BHP. Jednak głównie bazują na własnych odczuciach i instynktach. Uważają, że pracują w sposób bezpieczny. Jednak często nie potrafią poradzić sobie z różnymi pojawiającymi się zagrożeniami i przez to w rzeczywistości nie zawsze wykonują obowiązki bezpiecznie. Przekłada się to na wysoką częstotliwość wypadków. Wymaga się od pracowników przestrzegania zasad bezpiecznej i higienicznej pracy. Jednak nie tłumaczy się im dlaczego tak ma być (motywacja zewnętrzna), przez co pracownicy nie odczuwają potrzeby wykonywania pracy w nakazany sposób. Kolejny etap to etap zależny. Tutaj obserwuje się większe zaangażowanie kierownictwa, szkolenia, kontrolę. Zauważa się większe zdyscyplinowanie pracowników, które jednak poparte jest motywowaniem zewnętrznym. Stały nadzór zmniejsza liczbę wypadków. Etap niezależny charakteryzuje się przede wszystkim powstaniem motywacji wewnętrznej pracownika. Pracownik angażuje się w podejmowanie działań własnych – w mniejszym stopniu potrzebuje podporządkowania i motywowania zewnętrznego. Kształtowane są odpowiednie nawyki pracowników, coraz bardziej dba on o siebie i uważa na siebie. Ma to odzwierciedlenie w zmniejszeniu się liczby wypadków. Najbardziej zaawansowanym etapem wdrażania kultury bezpieczeństwa jest etap powiązany (współzależności). Kultura pracy widoczna jest nie tylko na przykładzie pojedynczych pracowników, ale także całych zespołów. W sposób oczywisty grupa pracowników staje się zespołem, czyli grupą ludzi współzależnych. Pracownicy bardzo angażują się w przestrzeganie zasad i przepisów BHP, pomagają sobie wzajemnie, dbają o inne osoby, uczą dobrych praktyk innych pracowników, współdziałają ze sobą, zwracają uwagę na zachowania niebezpieczne oceniając je w sposób negatywny i dążą do ich wyeliminowania.  Skutkiem takiego postępowania jest maksymalne zmniejszenie liczby wypadków, a świadomość pracowników jest skierowana bezpośrednio na dobro organizacji.


Podnoszenie poziomu kultury bezpieczeństwa.

Wysoka kultura bezpieczeństwa, przestrzeganie prawa i zasad dotyczących BHP wiążą się z mniejszą ilością wypadków, zwiększeniem zadowolenia i wydajności pracowników. Ma to bezpośrednie przełożenie na zwiększenie dochodów firmy. Osiąganie coraz wyższego poziomu kultury bezpieczeństwa wiąże się z wieloma czynnikami.
Przede wszystkim ważne są odpowiednie warunki pracy, które zapewniają bezpieczeństwo pracowników. Każda firma powinna dążyć do osiągnięcia optymalnego poziomu warunków pracy. Nie można tego osiągnąć stosując półśrodki. Każde działanie w firmie musi brać pod uwagę wiążące się z nim ryzyko. Wielkość tego ryzyka musi być na poziomie co najmniej akceptowalnym i stale muszą być podejmowane działania, które będą powodowały utrzymanie tego ryzyka na akceptowalnym poziomie lub będą obniżały jego poziom.
Przedsiębiorstwo to przede wszystkim ludzie zatrudnieni w nim na różnych szczeblach organizacyjnych. Chcąc zapewnić odpowiednio wysoki poziom kultury bezpieczeństwa należy przekonać wszystkich pracowników do odpowiednich świadomych zachowań, które będą miały na celu ochronę zdrowia i życia. Ważną rolę odgrywał będzie tutaj szczebel kierowniczy. Chcą tworzyć kulturę bezpieczeństwa na wysokim poziomie pracodawca musi być postrzegany przez pracowników jako przykład, który jest mocno zaangażowany w sprawy bezpieczeństwa, dla którego życie i zdrowie ludzkie jest wartością bezcenną. Szczególną rolę w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa odgrywają szkolenia. To dzięki nim można stworzyć odpowiednie postawy w świadomości pracowników i stale je kształtować w kierunku wymaganym przez politykę przedsiębiorstwa. Odpowiednie szkolenie pozwoli każdemu pracownikowi zrozumieć korzyści płynące z kultury bezpieczeństwa i przekona go, że bezpieczne wykonywanie pracy wynika z tego, że pracownik chce, a nie musi. 
Kształtowania odpowiednio wysokiego poziomu kultury bezpieczeństwa jest integralnym elementem zarządzania przedsiębiorstwem i jednym z najważniejszych elementów budujących jego wizerunek. Wysoka kultura bezpieczeństwa jest widoczna w każdym elemencie budującym firmę, a szczególnie w poczuciu odpowiedzialności każdego pracownika za sprawy bezpieczeństwa. Kluczowe jest nie tylko zapewnienie odpowiednich warunków pracy, ale także rozwój świadomości zatrudnionych ludzi, którzy potrafią zrozumieć wartość, jaką niesie ze sobą wykonywanie pracy w sposób zgodny z zasadami, procedurami i przepisami dotyczącymi BHP.
Wysoki poziom kultury bezpieczeństwa i związany z nim bezpieczeństwo i ergonomia mają bezpośredni wpływ na:
•    bezpieczeństwo pracowników – mniejsza ilość wypadków oraz zdarzeń niebezpiecznych,
•    wysoką jakość produkowanych wyrobów i wykonywanych usług,
•    poprawę wydajności prowadzonych procesów,
•    wyniki finansowe przedsiębiorstwa.
Jako przejawy wysokiego poziomu kultury bezpieczeństwa można wymienić:
•    przestrzeganie przepisów i zasad BHP z przekonaniem, że pracownik chce, a nie musi to robić,
•    świadomość odpowiedzialności za stan BHP przez każdego pracownika bez poszukiwania tej odpowiedzialności u pracodawcy, kierownika lub pracowników służb BHP,
•    tworzenie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
•    organizowanie i prowadzenie szkoleń w różnych dziedzinach, jednak zawsze zwracających uwagę na potrzebę kształtowania kultury bezpieczeństwa,
•    wysoki poziom technicznego bezpieczeństwa maszyn i urządzeń,
•    system kontroli spraw dotyczących BHP, który nie jest wymuszony, a który opiera się na reakcjach odruchowych człowieka na zauważone niezgodności,
•    działania profilaktyczne podejmowane w przedsiębiorstwie.

Udostępnij ten artykuł