Jak można mu skutecznie przeciwdziałać?
Mobbing – definicja
Jest wiele stylów zarządzania zespołami i podwładnymi. Aby nie pomylić mobbingu i dyscypliny, trzeba zacząć od wyjaśnienia, co to jest mobbing. Jak należy rozumieć to pojęcie? Z pomocą przychodzi Kodeks pracy, w którym definicja mobbingu została umieszczona niemal 20 lat temu.
Mobbing definicja – Kodeks pracy, art. 94 (3) §2: „Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu, zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.
Czym jest mobbing? Biorąc pod uwagę definicję zamieszczoną w Kodeksie pracy, o mobbingu można mówić wówczas, gdy:
- Mobber nęka lub zastrasza pracownika
- Działania te powtarzają się – nie jest to zdarzenie incydentalne
- Pracownik odczuwa podejmowane działania – wywołują one u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej
- Podejmowane działania mają na celu poniżyć, ośmieszyć pracownika lub wyeliminować go z zespołu
Wiedząc, co to jest mobbing w pracy, warto też poznać jego etapy. Fazy mobbingu to: faza wczesna, faza eskalacji, faza nasilenia się agresji mobbera i faza degradacji ofiary. Ostatni etap charakteryzuje się tym, że ofiara nie jest atakowana już wyłącznie w pracy – mobbing dotyka też jej prywatnego życia.
Rodzaje mobbingu
Często można spotkać się z poglądem, zgodnie z którym mobbing w pracy dotyka pracowników. Tylko częściowo jest to prawda, bo mobberem (sprawcą) może być również podwładny czy współpracownik.
Rodzaje mobbingu ze względu na to, kto jest ofiarą:
- Mobbing pionowy – ofiarą jest podwładny, a mobberem przełożony
- Mobbing poziomy – ofiarą jest współpracownik, mobberem jest współpracownik
- Mobbing wstępujący – ofiarą jest przełożony, a mobberem pracownik
Bez względu na to, kto jest mobberem, a kto podlega mobbingowi, warto poznać źródło mobbingu w miejscu pracy. Przyczyny mobbingu mogą być różne. Najczęściej jest to konflikt w zespole, który z upływem czasu eskaluje. Mobbing może być też efektem wdrożenia niezdrowego sposobu zarządzania (opierającego się na rywalizacji), słabej komunikacji czy przekładania kwestii ekonomicznych nad pozostałe.
Mobbing w pracy – przykłady
Jak objawia się mobbing w pracy? Mobber może stosować różne taktyki. Zdarza się, że przełożony dopuszczający się mobbingu zachowuje się biernie w stosunku do podwładnego, np. ignoruje go – udaje, że nie słyszy jego powitania, nie udziela odpowiedzi na jego pytania, izoluje go od zespołu. Przykładów zachowań mobbingowych jest jednak znacznie więcej.
Przykłady mobbingu w pracy:
- Niedelegowanie zadań lub przydzielanie zadań z nierealnym terminem ich wykonania
- Zlecanie pracownikowi zadań poniżej jego kompetencji
- Przydzielanie coraz to nowych obowiązków, w rezultacie czego pracownik zostaje przeciążony pracą
- Wydawanie absurdalnych poleceń
- Zmuszanie do wykonywania prac naruszających godność osobistą
- Wyśmiewanie, parodiowanie, ośmieszanie
- Odpowiadanie na pytania krzykiem, wyzwiskami
- Grożenie zwolnieniem, przemocą fizyczną
- Obmawianie, wymyślanie informacji, których celem jest skłócenie ofiary z pozostałymi członkami zespołu
- Publiczne krytykowanie sposobu ubierania się czy zachowania
Przykłady mobbingu można znaleźć też w bogatym orzecznictwie sądów. Pracownicy, którzy doświadczają mobbingu w pracy, coraz częściej są świadomi swoich praw.
Skutki mobbingu
Mobbing nie pozostaje bez wpływu na samopoczucie i zdrowie ofiary – skutki mobbingu dotykają zarówno sfery psychicznej, jak i fizycznej. U pracownika doświadczającego zachowań mobbingowych może dojść do rozstroju zdrowia. Skutki często wykraczają poza obniżoną samoocenę i utratę wiary w swoje kompetencje – pojawiają się objawy somatyczne, np. bóle głowy, drżenie rąk czy bezsenność.
Konsekwencje mobbingu nie dotykają też wyłącznie osoby, która jest na co dzień dyskredytowana, ale także pracodawcy. Jeżeli u pracownika doszło do rozstroju zdrowia, może on dochodzić zadośćuczynienia, a w razie rozwiązania umowy o pracę również odszkodowania. To powoduje, że organizacja powinna reagować na wszelkie przejawy mobbingu, stworzyć własny system antymobbingowy i przeszkolić pracowników, aby wiedzieli oni, gdzie zgłosić mobbing.
Mobbing – Kodeks pracy
Mobbing jest zjawiskiem destrukcyjnym i niepożądanym w miejscu pracy. Aby ograniczyć jego występowanie, na pracodawców nałożony został obowiązek przeciwdziałania mobbingowi – wynika on wprost z Kodeksu pracy. W praktyce oznacza to, że pracodawca powinien zminimalizować ryzyko wystąpienia mobbingu, podejmując określone działania.
Sposoby przeciwdziałania mobbingowi – prawo pracy:
- Opracowanie regulaminu z uwzględnieniem zagadnienia mobbingu
- Opracowanie wewnętrznych procedur antymobbingowych
- Opracowanie innych dokumentów, choćby kodeksu etyki
Przeciwdziałanie mobbingowi
Jak walczyć z mobbingiem? Kadra zarządzająca nie zawsze jest pewna, czy zgłaszane sygnały o nieprawidłowościach wyczerpują znamiona mobbingu. Tymczasem mobbing może wystąpić w organizacjach o różnym profilu czy wielkości. Jednym ze sposobów zwiększenia świadomości przełożonych oraz uwrażliwienia ich na nieprawidłowe zachowania są szkolenia.
Zapraszamy na szkolenie mobbing w administracji publicznej, podczas którego nasi trenerzy pokazują, jak może wyglądać przeciwdziałanie mobbingowi. Polskie orzecznictwo pokazuje, że nawet gdy doszło do mobbingu, ale pracownicy firmy zostali przeszkoleni, a przedsiębiorstwo posiadało procedurę antymobbingową, to nie wystąpi bezpośrednia wina pracodawcy, gdyż dołożył on wszelkich starań, aby zapobiec niewłaściwym zachowaniom.
