Społeczność ludzka od zawsze utrzymywała się z przyrody, głównie z licznych zasobów znajdujących się w środowisku. Przez swoją działalność człowiek w sposób istotny przekształca naturalne elementy środowiska tworząc i jednocześnie umieszczając w nim nowe elementy, zwane antropogenicznymi składnikami środowiska. Na skutek działalności człowieka zmianie ulegają poszczególne elementy środowiska naturalnego. Zmianie uległa gospodarka wodna, ukształtowanie terenu, skład chemiczny atmosfery, stan gleby. Mimo możliwości własnej regeneracji przez środowisko, działalność człowieka jest tak intensywna, że przerasta możliwości samoodnowy środowiskowej. Środowisko naturalne jest głównym determinantem życia ludzkiego. Człowiek niszcząc środowisko w sposób negatywny wpływa na swoje własne życie społeczne.
„Ziemi nie dziedziczymy po naszych rodzicach,
/Antoine de Saint-Exupéry/
Ochrona środowiska
Druga połowa XIX wieku to okres szybkiego rozwoju różnych gałęzi przemysłu oraz dynamicznej urbanizacji, co miało bezpośredni wpływ na zanieczyszczenie powietrza i wody. Idea ochrony środowiska powstała w USA, co było wyrazem troski o stan zasobów naturalnych. Przez cały XX wiek stale wzrastała popularność oraz poziom wiedzy na temat ochrony środowiska. Coraz mocniej człowiek zaczął się zastanawiać nad wielkością szkód wyrządzonych przyrodzie wskutek własnej działalności. Zaczęto podejmować działania zmierzające do obniżenia ryzyka wystąpienia tych szkód. Opracowano sposoby efektywnego wykorzystywania zasobów naturalnych. Najważniejsze sposoby ochrony środowiska zawierają się w kilku podstawowych działaniach:
- kształtowanie środowiska w sposób racjonalny oraz gospodarowanie zasobami naturalnymi w sposób zgodny z zasadą zrównoważonego rozwoju,
- ograniczenie zanieczyszczenia,
- utrzymywanie we właściwym stanie środowiska przyrodniczego, przywracanie go do właściwego stanu,
- zaimplementowanie oraz przestrzeganie zasady segregacji odpadów, która pozwoli na ponowne ich użycie.
Zrównoważony rozwój
Główną przyczyną stworzenia koncepcji zrównoważonego rozwoju był stan środowiska naturalnego. Jednocześnie łączono różnego rodzaju zjawiska występujące w środowisku z różnymi aspektami działalności człowieka takimi jak kulturowe, społeczne i technologiczne. Ostatecznie wskazano na trzy filary zrównoważonego rozwoju. Tymi filarami są: społeczeństwo, gospodarka oraz środowisko. Wymienione filary nie mogą istnieć bez siebie. Posiadają wzajemne ścisłe i nierozerwalne powiązania. Zrównoważony rozwój gospodarczy zgodnie z założeniami powinien prowadzić do maksymalnej spójności społecznej poprzez wyrównanie szans, przeciwdziałanie dyskryminacji i wykluczenia oraz zwiększenie równości ekonomicznej. Ponadto zakłada podniesienie jakości środowiska naturalnego poprzez ograniczenia negatywnego wpływu na przyrodę przez produkcję i konsumpcję oraz poprzez ochronę ekosystemów.
Zrównoważony rozwój to taki sposób gospodarowania, w którym zaspokajanie bieżących potrzeb nie zmniejszy szans zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń. Podstawą zrównoważonego rozwoju jest środowisko naturalne, natomiast gospodarka jest narzędziem do realizacji celu, jakim jest dobrobyt społeczeństwa. Zrównoważony rozwój wprowadza się poprzez:
- ograniczanie zużywania zasobów odnawialnych do granic określonych możliwościami odtwarzania tych zasobów,
- ograniczanie zużywania zasobów nieodnawialnych w skali umożliwiającej ich stopniowe zastępowanie przez odpowiednie substytuty,
- stopniowe eliminowanie z procesów gospodarczych substancji niebezpiecznych i toksycznych,
- utrzymywanie emisji zanieczyszczeń w granicach wyznaczonych przez pojemność asymilacyjną środowiska,
- odtwarzanie i stała ochrona różnorodności biologicznej na poziomach: krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym,
- uspołecznienie procesów podejmowania decyzji dotyczących lokalnego środowiska przyrodniczego,
- dążenie do zapewnienia poczucia bezpieczeństwa i dobrobytu obywatelom, rozumianego jako tworzenie warunków sprzyjających ich zdrowiu fizycznemu, psychicznemu i społecznemu.
Zgodnie z definicją Organizacji Narodów Zjednoczonych zrównoważony rozwój Ziemi to: „rozwój, który zaspokaja podstawowe potrzeby wszystkich ludzi oraz zachowuje, chroni i przywraca zdrowie i integralność ekosystemu Ziemi, bez zagrożenia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń i bez przekraczania długookresowych granic pojemności ekosystemu Ziemi”.
Agenda 2030
W 2015 roku 193 państwa należące do Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęły Agendę 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju, która zastąpiła wcześniejsze Cele Milenijne Rozwoju realizowane do końca 2015 roku. Agenda obejmuje 17 celów zrównoważonego rozwoju a także powiązanych z nimi 169 zadań. Całość zawiera trzy wymiary zrównoważonego rozwoju: gospodarczy, społeczny oraz środowiskowy. Agenda 2030 nakreśla nową wizję rozwoju świata koncentrującą się na pięciu zmianach transformacyjnych, tzw. zasadą 5P:
- People (Ludzie) – nie pomijanie nikogo, czyli docieranie do grup wykluczonych, two¬rzenie warunków i możliwości korzystania z powszechnych praw człowieka i osiągnięć gospodarczych przez wszystkich ludzi,
- Planet (Planeta) - budowanie modelu rozwoju, który będzie sprzyjał wzrostowi gospodarczemu i większemu włączeniu społecznemu oraz racjonalnie wykorzystywał zasoby środowiska naturalnego, dając efekt lepszej jakości życia oraz rozwiązywania problemu ubóstwa,
- Prosperity (Dobrobyt) - przekształcanie gospodarek sprzyjające tworzeniu miejsc pracy i zapewnieniu powszechnego rozwoju, przy wykorzystaniu nowych technologii i potencjału biznesu, zapewnieniu dostępu do dobrej edukacji, opieki zdrowotnej czy infrastruktury,
- Peace (Pokój) - budowanie pokoju oraz skutecznych, sprawiedliwych, otwartych i odpowiedzialnych instytucji, gwarantujących wzmocnienie roli prawa, włączenie społeczne i współdecydowanie, dostęp do sprawiedliwości, niedyskryminowanie kogokolwiek,
- Partnership (Partnerstwo) - nowe globalne partnerstwo, polegające na solidarności, współpracy, odpowiedzialności i przejrzystości podejmowanych działań przez wszystkich interesariuszy na szczeblu zarówno globalnym jak i lokalnym.
Cele zrównoważonego rozwoju, które zostały określone w Agendzie 2030, to następujące zagadnienia:
1. Eliminacja ubóstwa we wszystkich jego formach na całym świecie.
2. Eliminacja głodu, osiąganie bezpieczeństwa żywnościowego i lepsze odżywianie oraz promowanie zrównoważonego rolnictwa.
3. Zapewnienie wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowego życia oraz promowanie dobrostanu.
4. Zapewnienie wszystkim edukacji wysokiej jakości oraz promowanie uczenia się przez całe życie.
5. Osiąganie równości płci oraz wzmocnienie pozycji kobiet i dziewcząt.
6. Zapewnienie wszystkim ludziom dostępu do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi.
7. Zapewnienie wszystkim dostępu do źródeł stabilnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii po przystępnej cenie.
8. Promowanie stabilnego, zrównoważonego i inkluzywnego wzrostu gospodarczego, pełnego i produktywnego zatrudnienia oraz godnej pracy dla wszystkich ludzi.
9. Budowa stabilnej infrastruktury, promowanie zrównoważonego uprzemysłowienia oraz wsparcie innowacyjne.
10. Zmniejszenie nierówności w krajach i między krajami.
11. Uczynienie miast i osiedli ludzkich bezpiecznymi, stabilnymi, zrównoważonymi oraz sprzyjającymi włączeniu społecznemu.
12. Zapewnienie wzorców zrównoważonej konsumpcji i produkcji.
13. Podjęcie pilnych działań w celu przeciwdziałania zmianom klimatu i ich skutkom.
14. Ochrona oceanów, mórz i zasobów morskich oraz wykorzystywanie ich w sposób zrównoważony.
15. Ochrona, przywracanie oraz promowanie zrównoważonego użytkowania ekosystemów lądowych, zrównoważone gospodarowanie lasami, zwalczanie pustynnienia, powstrzymywanie i odwracanie procesu degradacji gleby oraz powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej.
16. Promowanie pokojowego i inkluzywnego społeczeństwa, zapewnienie wszystkim ludziom dostęp do wymiaru sprawiedliwości oraz budowę na wszystkich szczeblach skuteczne i odpowiedzialne instytucje, sprzyjające włączeniu społecznemu.
17. Wzmocnienie środków wdrażania i ożywienie globalne partnerstwo na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Agenda 2030 w Polsce
W artykule 21 Agendy 2030 jest zapis uznający odpowiedzialność każdego państwa za jej realizację na poziomie krajowym, regionalnym i globalnym, z uwzględnieniem realiów, możliwości i stopnia rozwoju, w oparciu o poszanowanie narodowych polityk i priorytetów rozwoju.
Podpisując Agendę 2020 Polska zobowiązała się do realizacji działań w zakresie zrównoważonego rozwoju. Zasadę zrównoważonego rozwoju w Polsce wpisano w art. 5 Konstytucji RP. „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”.
Realizując zapisy Agendy 2030 w sferze społecznej Polska jako priorytetowe podjęła działania mające na celu ograniczenie wykluczenia społecznego, ubóstwa oraz nierówności społecznych. Dla tych działań postawiono cel, jakim jest poprawa jakości życia obywateli. Ponadto Polska postawiła na rozwój kapitału ludzkiego i społecznego, realizując to zadanie poprzez zwiększenie dostępu do wiedzy i edukacji, a także podnosząc kompetencje i spójność społeczną.
W sferze gospodarczej jako priorytetowy cel uznano budowę silnego i nowoczesnego przemysłu oraz wspieranie przedsiębiorczości. Dążąc do osiągnięcia tych celów postawiono na duże inwestycje w innowacje, rozwój nowoczesnych technologii i produktów, a także rozwijanie technologii informacyjnych przy jak największym wykorzystaniu osiągnięć rewolucji cyfrowej. Uznano ponadto, że bardzo ważnym elementem jest tworzenie, wspieranie i promocja polskich marek na całym świecie.
Od strony środowiskowej Polska stale dąży do poprawy stanu środowiska poprzez zrównoważone gospodarowanie zasobami. Podjęto działania mające na celu zwiększenie zasobów wodnych, a także osiągnięcie wysokiej jakości wód. Ważnym elementem jest także racjonalne zarządzanie zasobami przyrodniczymi i geologicznymi oraz efektywna gospodarka odpadami. Dużym wyzwaniem jest dla społeczności lokalnych w Polsce problem poprawy jakości powietrza w miastach. I w tej dziedzinie także podjęto szereg działań.
Do osiągnięcia postawionych celów z zakresu zrównoważonego rozwoju jest budowanie dialogu społecznego wokół podejmowanych przedsięwzięć, co doprowadzi zwiększenia wsparcia społecznego dla podejmowanych działań oraz budowy wzajemnego społecznego zaufania.
Podsumowanie
Rozwój cywilizacji nie musi oznaczać degradacji środowiska. Zrównoważony rozwój ma za zadanie zachęcić społeczeństwa do odpowiednich ekologicznych zachowań, dzięki którym gospodarka oraz ludzie mogą się rozwijać i współistnieć nie szkodząc środowisku. Okazuje się przy tym, że ekologia i ekonomia także mogą istnieć równocześnie, współpracując i rozwijając się. Zrównoważony rozwój nie może być postrzegany jako hamulec rozwoju cywilizacyjnego. Należy go odbierać jako szansę na polepszenie standardu życia ludzi przy zachowaniu wszystkich walorów przyrodniczych. Oszczędzając energię i wodę, segregując odpady, których część będzie poddana procesowi recyclingu spowodujemy, że Ziemi będzie lżej. Pomagając Ziemi, pomagamy sobie. Wprowadzamy w ten sposób swoistego rodzaju równowagę i harmonię pomiędzy ekologią i ekonomią. Dalszy rozwój społeczeństwa kosztem natury i środowiskowych warunków życia człowieka nie jest możliwy, gdyż, jak powiedział Arystoteles: „Nadszedł czas, aby zrozumieć, że przyroda bez człowieka będzie istniała, ale człowiek bez przyrody nie”.
Główny Specjalista ds. BHP
SGP – Sorting Group Poland Sp. z o.o.
Zapraszamy do udziału w szkoleniach:
>>>BDO - NOWE OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCÓW W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ODPADAMI
>>>ZARZĄDZANIE SUBSTANCJAMI CHEMICZNYMI W ZAKŁADZIE - WYMAGANIA ROZPORZĄDZENIA REACH I DYREKTYWY ROHS
