W Polsce o wypaleniu zawodowym mówi się niewiele, a jeśli już to wyłącznie w kontekście ludzi zajmujących wysokie stanowiska. W krajach zachodnich natomiast jest ono zjawiskiem na tyle dobrze znanym, że też już nie trzeba nikogo szczególnie uczyć o tym, czym jest i jak sobie z nim radzić.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe to nie tylko wyczerpanie psychiczne spowodowane pracą. Najnowsze badania wykazały, że tak na prawdę mamy do czynienia nie tylko z jednym typem wypalenia, lecz co najmniej z trzema, które w dodatku różnią się objawami oraz etologią, ale najprawdopodobniej wymagają zupełnie innej terapii!
U podłoża trzech typów wypalenia zawodowego możemy wyróżnić następujące przyczyny:
- typ underchallenged ("urzędniczy") - jest to brak lub niedostatek wyzwań i celów
- typ worn-out ("zużtty") - brak lub niedostatek czynników motywujących towarzyszący stawianym wyzwaniom i celom
- typ frenetyczny - jest to nadmiar wyzwań i/lub czynników motywujących
Warto przy tym zauważyć, że ludzie dotknięci tym rodzajem wypalenia to zwykle osoby dość silnie zmotywowane do wykonywania określonej pracy czynnikami finansowymi, a nawet pozafinansowymi - są to najczęściej dyrektorzy, managerowie, jak również sprzedawcy. Osoby te przeciążone są pracą - nadmiarem godzin pracy, obowiązków i zadań.
We wszystkich zawodach wypalenie jest tak samo groźne i we wszystkich przypadkach wygląda bardzo podobnie. Wypalenie zawodowe nie musi być widoczne poza pracą, choć najczęściej rzutuje także na pozostałe aspekty życia – właśnie dlatego jego zwalczanie jest konieczne.
Jak rozpoznać wypalenie zawodowe?
Kiedy praca zaczyna Cię męczyć, to niekoniecznie musi być to wypalenie. Może to być po prostu znużenie. Oczywiście towarzyszy ono również wypaleniu, ale nie jest jego jedynym objawem. Pracownik wypalony nie jest w stanie poprawnie realizować powierzonych mu zadań. W przypadku pracowników produkcji będzie to oznaczało więcej braków, deficyt uwagi, obniżenie produktywności, a w przypadku osób na stanowiskach kierowniczych doprowadzić może do podejmowania błędnych decyzji.
Choć najczęściej objawy wypalenia zawodowego nie są od razu doskonale widoczne, daje się zauważyć zmiana w zachowaniu pracownika:
- szybkie znużenie,
- niemożność skupienia się na wykonywanej pracy,
- konieczność częstego i długiego wypoczynku dla regeneracji sił itd.
To wszystko to tylko najlepiej widoczne, zewnętrzne objawy, którym zwykle towarzyszą również wewnętrzny niepokój, osłabienie koncentracji czy problemy zdrowotne kojarzące się na co dzień raczej z typowym stresem, a nie wypaleniem zawodowym.
Zapobieganie jest możliwe!
Wypalenie zawodowe jest efektem stresu związanego z pracą. Im bardziej monotonna praca i im szybciej rosną oczekiwania pracodawcy, tym szybciej pojawiają się symptomy wypalenia. Jedną z podstawowych przyczyn jest nieumiejętność oddzielenia pracy od życia prywatnego, czyli utrzymanie tego, co w kulturze anglosaskiej określa się mianem „work-life balance”. Rzecz jasna warto żyć pracą, ale na pewno nie tylko nią. Urlop wykorzystany do maksimum, zorganizowanie sobie wolnego czasu, rozwijanie własnych zainteresowań – to proste sposoby na uniknięcie wypalenia zawodowego albo przynajmniej na opóźnienie jego pojawienia się. Warto też zrobić coś, aby sobie pracę ułatwić – dla wielu osób takim ułatwieniem będzie na przykład udoskonalenie umiejętności komunikacji interpersonalnej na warsztatach lub szkoleniach, bo dzięki takim umiejętnościom praca przestanie tak bardzo stresować.
Dobra organizacja czasu pracy również pozwala przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu, stosując się do poniższych wskazówek znacznie ograniczysz ryzyko powstania wypalenia.
4 sprawdzone sposoby na lepszą organizację czasu pracy
- ustal priorytety oraz hierarchę zadań oraz wykonuj w pierwszej kolejności najbardziej absorbujące i trudne czynności
- zdefiniuj własne cele - określ, które z nich są długo, a które krótko terminowe
- kończąc dany dzień pracy, ustal listę rzeczy do zrobienia "na jutro"
- korzystaj jak najczęściej z kalendarza - wpisuj w nim najczęściej zadanie odległe w czasie
Jak być bardziej efektywnym?
Przede wszystkim musisz wiedzieć co konkretnie chcesz wykonać i co dzięki temu uzyskasz. Jeżeli twój przełożony zleci ci daną czynność i należy ona do obowiązków pracy, zarówno ty jak i przełożony powinniście ustalić zakres i szczegóły tego zlecenia. Podstawą samodyscypliny i zadowolenia z pracy jest dobrze sprecyzowany i możliwy do zmierzenia cel. Twoje cele powinny mieć określone takie parametry jak;
- czas (termin wykonania)
- jakość (możesz określać np. procentowo, przyjmując 100% za doskonale wykonaną pracę)
- ilość (produktów, pozyskanych klientów, podpisanych umów, itd.)
- kwota (np. wynegocjowana wartość kontraktu)
Dobrze jest również przygotować plan działań, dzieląc całe zlecenie na etapy.
Kiedy już się wypalisz…
W skrajnych przypadkach wypalenia zawodowego można już tylko zmienić zawód. Jeśli natomiast wypalasz się, ale tli się jeszcze w tobie choćby odrobina pasji, czasem pomaga postawienie sobie nieco innego celu, przeskok na stanowisko podobne, ale jednak nieco inne. Warto też otwarcie porozmawiać o problemie z przełożonym – dziś coraz częściej pracodawcy pozwalają pracownikom odzipnąć i odbudować w sobie pasję i zapał. Oczywiście nie zawsze jest to łatwe, ale realizacja ciekawych wyzwań i znalezienie odrobiny czasu dla siebie na pewno każdemu pomoże.
